Haokaphok Khare kachāng awo-ayina ithumwui pharā khamaron kala haokaphok apam hi record mathāda maleithuda, khararnaobingna khararchān kasā chi shākakhui kala nganākakhui chiwui athishurda history hi kakapina.  Kaporamli khalei Kashungnao hi Shimray Shimrah ngavai.  Khararana Shimrayna kala paishona Shimrahna. Khare kachāng Kashungnao hi Shirui Kashungli pamsai.  Atam chithārān, Hunphunpāshili Zingkhai Muirangshi chinaonina ngathumda rai sāsā kachiwui vang mapampaithuda ishi Kashungwoli ngachonmi …

Hoomi Khali Kashungnao kathāda haophok? By K. K. Hugh Awo-Ayi thotli Shirui Kashungwui eina Hunphun kala Hunphunwui eina ram khangatei phāzatta leilakha apam akhali ngasotnao kachungkha samngaroka.  Athum ngasoda ram phāzat mamānlaga naoda apam khamathā akha samphanga.  Apam chi aruihon Tallawui Torei kaphungwui eina ngashānshang akha atungshong khalei khare kachāngwui Hoomi shimpam kachama china.  Aruihonwui vanga khamathā shimpam maningmana.  Kha …

Tuihao Haokaphok – Kashungnao kaho aming hi KASHUNG kaho chiwui eina kharāna.  Tangkhul ngaleili khalei kaphung saikorali chuimeikap kaje, Hunphunwui zimikshoshong khalei kaphung chiwui aming KASHUNG HOI.  Aruihon Shirui kashong da kaho ming hiwui kachangkhatpāva Shirui Kashung kachina.  Khikhala chila kaphung hina zimikshoshong shungkhamda khaleiwui vang Kashung da kahuna.  Kashung kaho kaphungwui makāli (ngalemli) kapam khabing chili kashung hoi.  Chiya …

HUNGSHI RAMSOM:  Hungshi shangwui mibingna ramsom khayao kazat ātam chithārān, athumna athumwui Ramjan (ancestral home)wui eina PHUNGPHĀLUNG’ hoda lungphek akha athumwui ramsom khayao kazat shongzā kachida khuiphungzatta.  Ramsom leihā khamathā-zakashi, ngalung china chitheimiya.  Ramsom sākapai āpam kachida ngalung china vāngasāmhaowa kala masākapai āpambingli ngalung chi mangasāmmana.  Chithādasāda, Phungphālung china vakhangasām āpam kachida Hungshi Shangna ramsom sāya. Hungshi Khayaihungna ngasokazat khangatei …

Hunphun Luiyai Shimraywoshi Shang Thotchān Chapter One:  Avā Sāmsok Eina Khaung Atam akhali Myanmar Kabo Valleyli Avā Sāmsok hokasa apam chili Tang/Tangkhul Naga yurla okthuisai. Athum hila Mongolian stockwui akai akhana.  Atam akhali Mongolianwui shipaibingna Kabo Valley Avā Sāmsokli okthui kasā Naga yurbing chili rai rātālaga sākazam miserhaoda mapampaithuwa.  Chiwui thili Avā Samsokli khalei Naga yurbing hi 1287 A.D. maikhali …

Dardouy (Nambashi) Kala Dardouy Yarkhok, Zarang Pikhak Tangkhulwui ngashanlungli kha avavawui kala shang avavawui khararchān leisera. Chithāda sāda Dardouy kache Nambashi khawui Kathing Zarang shangwui khararchānla leiya. Kathing shang hi āruihonwui Keishing shangnao chili kahona kala Kathing Zarang kachi hina Kathing shangwui meiphung akhali kahāngna. Achālakha miwurlung eina khaung atamli Kathing shangwui khararnao akha awungali ngasozatsai.  Ali awungana tara kaphā …

Kasomnaowui Miwun Khararchān Kachikathāna Naga miyur hi China (country) ngaleieina kharāna chiya.  China (country) ngaleieina zatphokta Burmavāk shokka, laga kabo ngaleiwui Avā Sāmsok kaho apamwui kaphung akhali shokngashānlaga akhaeina leikasāchi khanisāda ngapākngaroka chiya.  Phaningung ngarokkhavai, mamalai ngarokkhavai sāsada thing-khongphei ngakaipak hailaga ngapākngaroka jiya.  Khare ashang china Meitei tampākshong thuihaowa, kha kakhane mishangna China (country) ngaleili han-ung papamhaowa jiya.  Meitei ngalei/tampākli …

Zingkhainaowui khararchān ‘Zingkhai pāshi kazingram eina khai katānada zingkhainao hoya’ Miwurlungli leilakha, kasār parei khani thangkha shimli pamsai.  Pup kachi kashā eina awo china vāyanga.  Aram māng eina angānao akha ngasāsai.  Kaikhana kahāng khareli naowui aramchi seimukna marekphutmiya chiya.  Kasara khani china naochili nganaokhuiya. Zingkaipāshi Awo Phungshokli ngasounga jiya.  Mavalungli mei ungkhangayār thārān, Zingkhai pāshina, ‘Amei I kali pamra? kachi …

Miwurlung – Avā Sāmsok – Tangkhul Ngalei Kachikathāna Naga miyur hi China ngaleieina kharāna jiya.  China ngalei eina zatphoklaga Kabovāk (Burma) shoklaga, chiwui eina Kabo ngaleiwui Avā Sāmsok kaho apamwui kaphung akhali shokngashānnajiya. Kala ashang akha eina zatkasāchi khanisāda ngapākngaroka jiya.  Phaningung ngarokkhavai, mamalai ngarokkhavai sāsada thing-khongphei ngakaipak hailaga ngapākngaroka jiya.  Khare ashang china Meitei tampākshong thuihaowa, kha kakhane mishangna …

Hao Miwun Shongzā Haokaphok Kapisangkahai maleila khamor eina hāngkhamaron sāhaoda Hao (Tangkhul)wui miwun shongzāli apam kachiwui eina haokaphok khala kachi aja rāshungda horzakkahai matheimana.  Avā Sāmsok (aruihonwui Mayanmar) kaho apamwui eina Haonao(Tangkhul) hi Nagawui jāt (tribe) khangateili ngayurlaga khaungna kachiwui khararchāna mathālāk eina leiya.  Kha chiwui mamāngli kali leisā kala kachiwui eina rākhala kachiya khararchānla khikha mashāmana.  Kha Kharar Laa …